Październik 2022 roku. Pchli targ w Rzymie, pasjonat historii i członek Bartoszyckiego Stowarzyszenia Historyczno- Eksploracyjnego ,,Rosenthal’’, szukał polskich pamiątek z Monte Cassino.
Jeden ze sprzedających Włochów miał polską książkę Melchiora Wańkowicza o bitwie pod Monte Cassino. Zaproponował pasjonatowi również zakup 17 starych zdjęć i dodał, że one też są związane są z Polakami. Okazało się, że zdjęcia na pewno są związane z działaniami z okresu II wojny światowej.
Na większości z nich byli żołnierze niemieccy. Zamarł, gdy zaczął oglądać je dokładnie: na kilkunastu fotografiach można było zobaczyć coś zupełnie innego. Zdenerwowany i pełen emocji był pewien, że ogląda zdjęcia zrobione przez Niemców w czasie ekshumacji polskich oficerów w Katyniu. Były to fotografie oryginalne, z niemieckimi pieczątkami, napisami, ręcznymi adnotacjami.
Książkę Wańkowicza i wspomniane zdjęcia kupił. Za wszystko zapłacił 40 euro. W domu oniemiał, gdy obejrzał je dokładnie. Trafił na unikaty, gdyż zdjęcia wykonali Niemcy podczas ekshumacji polskich oficerów w 1943 r. w Katyniu.
Były to oryginalne fotografie z tamtego okresu, z odręcznymi opisami na odwrocie- każda zawierała informację, kogo lub czego dotyczą.
Na fotografiach widoczne są różnego rodzaju pieczątki, których odciski przenikały zarówno przez opis, jak i samo zdjęcie. Dodatkowo na niektórych nich znajdują się odręczne adnotacje sporządzone w języku niemieckim oraz włoskim.
Wśród nich była fotografia papierośnicy pułkownika Kazimierza Żelisławskiego, kawalera Orderu Virtuti Militari.
7 stycznia 2023 roku, w koszalińskiej siedzibie Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” oryginalne zdjęcie srebrnej papierośnicy pułkownika Żelisławskiego – dzięki której ciało zostało w 1943 roku zidentyfikowane- członkowie stowarzyszenia uroczyście przekazali w ręce mieszkającej w Koszalinie wnuczce oficera, Ewie Jasińskiej.
,,Nie mam słów, aby opisać to, co czuję. Jestem bardzo wdzięczna za to, że to zdjęcie do mnie trafiło’’ – mówiła wzruszona wnuczka. ,,Jeszcze raz z głębi serca dziękujemy tym wszystkim, którzy przyczynili się do tego, że tak ważna dla naszej rodziny pamiątka do nas trafiła’’ – opowiadała nie kryjąc emocji w trakcie tego spotkania.
Zdjęcie przekazali przedstawiciele Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego „Rosenthal”: Marek Kwiliński i Leszek Mackiel.
W dniu 17 kwietnia 2023 roku, oryginał zdjęcia Krzyża Virtuti Militari, pułkownika Andrzeja Tadeusza Hałacińskiego, znalezionego w jednym z katyńskich „dołów śmierci” w roku 1943, uroczyście członkowie stowarzyszenia przekazali w Rzeszowie w Wojskowej Sali Tradycji 3. Podkarpackiej Brygady Obrony Terytorialnej. Zdjęcie przekazano na ręce młodzieży ze Związku Strzeleckiego „Strzelec” w Rzeszowie.
Zdjęcie i kopie innych zdjęć z ekshumacji w Katyniu przekazano wspólnie z Stowarzyszeniem Ocalić Od Zapomnienia .
W Muzeum Katyńskim w Warszawie w dniu 20 kwietnia 2023 roku nastąpiło uroczyste przekazanie nieznanych dotąd zdjęć, dokumentujących zbrodnię katyńską i osobiste pamiątki po zamordowanych oficerach Wojska Polskiego, w tym płk. Andrzeja Hałacińskiego, żołnierza Legionów, współautora słów pieśni ,,My Pierwsza Brygada’’.
Po sowieckiej agresji na Polskę płk Hałaciński został aresztowany i następnie zamordowany w Katyniu w 1940 r. W ,,dole śmierci’’ odnaleziono należący do niego order Virtuti Militari, przyznany oficerowi za udział w krwawej bitwie pod Kostiuchnówką w lipcu 1916 r.
Jedno ze zdjęć przedstawia odnalezione przez Niemców odznaczenie.
„Ja ten order widziałam tylko na zdjęciu w niemieckiej gadzinówce z 1943 r. To zdjęcie było bardzo niewyraźne. Dopiero teraz zobaczyłam jak wyglądał naprawdę. To niesamowite odczucie, dotyk przeszłości, jakby mój dziadek z zaświatów znów zapukał do moich drzwi” – powiedziała wnuczka po bohaterze.
Na ręce dyrektora Muzeum Katyńskiego- Sławomira Frątczaka przedstawiciele Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego „Rosenthal”: Marek Kwiliński i Leszek Mackiel przekazali 17 zdjęć.
Wspomniane i opisane znalezisko było dla członków stowarzyszenia spotkaniem twarzą w twarz z bólem przeszłości, z ofiarami, które zyskały głos dzięki fotografiom. Te emocje- poruszenie, wdzięczność i głęboka refleksja- na długo pozostaną w ich pamięci.
foto: archiwum Bartoszyckiego Stowarzyszenia Historyczno- Eksploracyjnego ,,Rosenthal”
